Arrangeren voor vrouwen

vrouwenkoorEr bestaan in Nederlands heel wat koren waarin alleen vrouwen zingen. Als arrangeur sta je daarom regelmatig voor de uitdaging om te schrijven voor vrouwenstemmen. Hoe doe je dat? Kun je met een vrouwengroep een arrangement voor mannen eenvoudigweg een octaaf hoger zingen? En werkt de zetting dan min of meer hetzelfde, ook al klinkt het een octaaf hoger? Of gelden er andere regels voor het arrangeren voor vrouwen?

Hoge noten

Volgens de klassieke compositieleer liggen vrouwen een octaaf hoger dan mannen. Dat wil zeggen, sopranen liggen een octaaf hoger dan tenoren, en alten een octaaf hoger dan bassen. In de pop en de jazz echter zingen vrouwen en mannen niet zo vaak een octaaf uit elkaar. Met name in de popmuziek zingen mannen vaak relatief hoog in hun stem. Vrouwen zingen daarentegen relatief laag in hun stem. Een man zingt regelmatig tot een hoge , en soms wordt er in falset zelfs nog hoger gezongen. Een hoge vrouwenstem zingt regelmatig tot een hoge , maar niet zo vaak hoger dan dat. In de lichte muziek gebruiken vrouwen in het algemeen de stem dus niet een octaaf hoger dan mannen, maar iets minder dan een octaaf. Anders gezegd: relatief zitten vrouwen- iets lager dan mannenstemmen.

Het hoogste gedeelte van vrouwenstemmen klinkt solistisch dus voor de lichte muziek te iel of te klassiek. In een koor moet je ook ervoor waken dat de hoge noten van de sopranen niet te schel gaan klinken.

Baslijn

Een andere belangrijke factor is de hoogte van baslijnen. Een baslijn die wordt gespeeld op een basinstrument ligt laag, meestal pakweg onder de g uit het klein octaaf (de g onder de slot-c). Noten die hoger liggen, werken eenvoudigweg niet sterk als een baslijn. Je kunt dit controleren aan de piano. Speel een baslijn in het groot octaaf en speel vervolgens dezelfde lijn in het klein octaaf. De tweede versie klinkt veel minder overtuigend als bas. Ditzelfde geldt voor stemmen. Een baslijn gezongen door een basstem krijgt een hele andere werking als een alt diezelfde noten een octaaf hoger zingt.

Beperkingen

Uit de bovenstaande twee punten blijkt dat een vrouwenensemble wezenlijk anders klinkt dan een mannenkoor. Je kunt liggingen niet ongestraft omhoog leggen en dan verwachten dat ze net zo fraai klinken als de lage ligging. Je kunt dus minder gemakkelijk wijde liggingen gebruiken en je zult moeten werken met stemmen die behoorlijk dicht bij elkaar liggen. Daarnaast zal een baslijn gezongen door alten nooit de charme hebben van een dergelijke lijn gezongen door een bas. Als je in een vrouwenstuk een echte baslijn nodig hebt, zul je dus moeten arrangeren mét instrumenten.