Uitspraak van het Latijn

In de lessen ensembleleiding die ik geef aan het conservatorium van Amsterdam werd gevraagd naar de uitspraak van het Latijn in koormuziek. Dat is niet helemaal mijn terrein. Maar uitgaande van diverse bronnen heb ik toch even een overzichtje gemaakt.

Klinkers

a	tussen a en aa	anima mea sanctus	(aaniemaa me·aa) (saanktus)
e	tussen e en i	deus gentes	(de·oes) (dzjentes)
i	= ie	initium	(ienietsie·oem)
o	als in zone	quoniam	(koe·onie·aam)
u	= oe	tu	(toe)
y	= ie	kyrie	(kierie·e)

 

Tweeklanken

ae, oe	= e	aeterna dies irae in coeli	(eternaa) (die·es iere) (ien tsjelie)
au	aa·oe	exaudi paupere	(eksaa·oedie) (paa·oepere)
eu	= e·oe	meus	(me·oes)
ua, ui, uo	= oe·aa, oe·ie, oe·o	quis	(koe·ies)

 

Medeklinkers

c	voor a, o, u en voor medeklinkers: k	lacu caro factus	(laakoe) (kaaro) (faaktus)
	voor e en i: tsj	decet luceat cervus civitatem	(detsjet) (loetsje·aat) (tsjerwoes) (tsjiewietaatem)
ch	= k	chorus	(koroes)
g	voor a, o of u: g als in garçon	gavisi	(gaawiezie)
	voor e: dzj	angeli gentes	(aandzjelie) (dzjentes)
gn	= nj	magna ignem	(maanjaa) (ienjem)
j	= j	jubilo	(joebielo)
s	meestal hard maar tussen klinkers zacht	deus est gavisi	(de·oes est) (gaawiezie)
sc	voor e of i: sj	suscepit	(soesjepiet)
t	voor i zonder woordaccent: ts	otium tibi	(otsie·oem) (tiebie)
v	tussen v en w	votum	(wotoem)
x	= ks	pax	(paaks)
xc	voor e: tsj, dus de x vervalt	excelsis	(etsjelsies)
z	= dz	zelus	(dzeloes)

 

Woordaccenten

In de uitspraak is hierboven de lettergreep met het woordaccent telkens cursief gemaakt. De regels voor de woordaccenten zijn niet eenvoudig. (Ik hoop dan ook dat er geen fouten staan in het lijstjes hierboven.) In het algemeen ligt het woordaccent op de een na laatste lettergreep, maar soms ligt het op de twee na laatste lettergreep, als een van de laatste lettergrepen kort is (zoals in paupere of otium).