Je zou verwachten dat als je bladmuziek aanschaft die officieel gepubliceerd is, de noten in orde zijn. Helaas is dat niet altijd het geval. In dit bericht staan een paar – soms hilarische – missers in bladmuziek waar je daadwerkelijk voor moet betalen.
Als we met ons lichtemuziek-koor de hele tijd Engelstalige nummers zingen, moeten we wel proberen het Engels mooi uit te spreken. Dat blijkt voor veel Nederlanders nog niet zo eenvoudig. In dit bericht kijken we naar drie aspecten van het Engels, waarmee je de uitspraak van je koor kunt verbeteren.
Als docent ben ik betrokken bij verschillende studies koordirectie, onder andere bij Balk en op de conservatoria van Amsterdam en Rotterdam. De laatste tijd gebruik ik bij die lessen regelmatig een nieuwe werkvorm. In plaats van dat de studenten beurten krijgen van tien of vijftien minuten waarin ze voor het koor staan, zit de groep in een cirkel en krijgen de studenten mini-beurten, waarin ze telkens een paar minuten werken met de groep. Hieronder laat ik zien hoe die lesvorm eruit ziet.
Waarom zakt een koor? Dat is een intrigerende vraag. Waarom komt het zoveel meer voor dat een koor zakt, dan dat een koor stijgt? Waarom kost het zelfs gevorderde koren zoveel moeite om op toon te blijven? Waarom kan het zo frustrerend zijn om te werken aan zuiverheid?
Dat een koor snel zakt heeft alles te maken met het feit dat zangers af en toe te laag intoneren. Een koor streeft ernaar om zuiver te zijn. Als er ergens in het koor te laag wordt geïntoneerd, zullen de andere zangers proberen de samenklanken zuiver te maken, en zullen dus ook iets te laag gaan intoneren. Dus, elke keer als er iemand te laag intoneert zal het koor als reactie daarop wat zakken.
Bij het repeteren heb je als dirigent veel te doen. Allereerst moet je natuurlijk van een stuk de noten instuderen, maar daarbij moet je de balans bewaken, de uitspraak mooi maken, een goede koorklank verkrijgen, voorkomen dat de zangers gaan haasten, zorgen voor een goede intonatie, en daarbovenop nog zorgen dat de zangers vanuit het hart zingen, zodat de muziek expressief wordt.
In het repeteren zit over het algemeen een logische volgorde. Je studeert eerst de noten in, als de noten redelijk zitten ga je werken aan het afstemmen van balans, klank en intonatie, en als laatste ga je bezig met expressiviteit.
Het bereik van een gemengd koor is iets meer dan drie octaaf, van de lage F van de bassen tot de hoge a² van de sopranen. Het bereik van een gemiddelde dirigent is een stuk kleiner. Daarom is het conventie dat een dirigent de noten van de andere sekse geoctaveerd voorzingt.
Een goede dirigent is in staat om toonsoorten af te leiden van de stemvork. Hoe kan je dat het beste doen? Vanuit de a van de stemvork wil je het liefst zo snel mogelijk springen naar de grondtoon. Maar niet elk interval is even gemakkelijk te treffen. Een stijgende secunde of stijgende kwart is nog wel te doen. Maar een sext treffen of een tritonus, dat is andere koek.
Over sommige toonsoorten kunnen we kort zijn. De toonsoort A (of het nu groot of klein is) is gemakkelijk af te leiden. De grondtoon is de a van de stemvork, het is een kwestie van het zingen van de juist toonladder op a.
Het studeren van noten in een koor is meestal niet zo boeiend. Als de zangers niet van blad kunnen lezen, moeten alle partijen los worden aangereikt, en dat duurt vaak lang. Veel dirigenten studeren passages als volgt in. Eerst zingen de sopranen de sopraan-partij en wachten de andere zangers. Dan zijn de alten aan de beurt, en daarna de tenoren en de bassen. Tenslotte zingen alle stemmen samen.
Deze manier van noten studeren maakt een repetitie saai. Toch zijn er vele manieren om dit proces boeiender te maken voor de zangers. Hieronder staan wat suggesties.
Veel koren staan altijd in dezelfde opstelling van hoog naar laag. Dat is echter niet voor alle situaties de meest handige opstelling. Er zijn bijvoorbeeld opstellingen die akoestisch een beter resultaat geven, en er zijn opstellingen die het voor de zangers gemakkelijker maken om goed te kleuren met de andere stemmen.
De standaard-opstelling in klassieke koren zet de stemmen van hoog naar laag. De hoogste vrouwenstem staat helemaal links, en de laagste mannenstem helemaal rechts:
Akkoorden aangeven vanaf de stemvork, moet dat echt? Veel dirigenten zien daar verschrikkelijk tegenop. Eerst bedenken welk akkoord er gaat klinken, dan de grondtoon zoeken vanaf de stemvork, je de juiste drieklank voorstellen, en dan ook nog zuiver voorzingen terwijl je de juiste stemgroep aankijkt… dat valt ook niet mee. Toch moeten we het onder de knie krijgen. Want je gaat op een concert de noten van een a capella stuk toch niet aangeven op de piano? Dat is niet sfeervol en het staat onprofessioneel. Aan de slag dus, oefenen met de stemvork.
