8  Arrangeren

Als je met scholieren gaat zingen, bijvoorbeeld met een klas op de middelbare school, heb je arrangementen nodig die zijn toegesneden op jonge stemmen. In dit blog staan technieken voor het schrijven van zulke stukken.

Een goede oefening voor een beginnende arrangeur is om een homofone begeleiding te schrijven bij een melodie. In deze opdracht gaan we vierstemmige homofone begeleiding schrijven bij een gedeelte van Say something van Justin Timberlake.

Het schrijven van pakkende ritmes in soul en funk is nog niet zo eenvoudig. Om dat te oefenen is hier een arrangeeroefening. We werken aan een arrangement van Isn’t she lovely van Stevie Wonder voor vierstemmig koor a capella plus solostem. De opdracht is om een lekkere baslijn te schrijven in de basstem en swingende homofone akkoorden in de drie bovenstemmen. De baslijn en de akkoorden moeten elkaar op zo’n manier aanvullen, dat er een groovy geheel ontstaat.

Bij het vormgeven van een arrangement, wil je natuurlijk graag dat je stuk op de juiste manier genoteerd is. Gelukkig helpt de muzieknotatie-software, zoals Sibelius, je daarbij. Het programma zorgt ervoor dat de noten netjes onder elkaar staan, dat er niet te veel tellen in een maat geschreven zijn, dat de kruisen en mollen van toonsoorten op de juiste plekken staan, dat de stokken die juiste richting hebben, enzovoorts.

Maar zelfs als je goede software gebruikt, kun je nog fouten maken in de notatie. In dit blog zijn onhandige manieren van noteren verzameld die je regelmatig tegenkomt in vocale partituren van beginnende arrangeurs.

Voor een arrangeur is het zinvol om ervaring op te doen met het schrijven van blokakkoorden (een techniek die ook wel lintharmonisatie wordt genoemd). De oefening in dit blog, gebaseerd op het eerste a-gedeelte van Lullaby of birdland is daarvoor bedoeld.

De opdracht ziet er als volgt uit:

In jazz-arrangementen wordt geregeld een walking bass geschreven. In deze techniek klinkt er op elke kwart een noot en de noten vormen samen loopjes, afgewiseeld met sprongen. In het blogbericht walking bass kun je regels vinden voor het schrijven van een lopende bas.

In deze oefening ga je een walking bass schrijven over een bluesschema van twaalf maten. De opgave ziet er als volgt uit:

Bij het schrijven van een arrangement, is één van de eerste keuzes die je maakt wat de structuur wordt van het arrangement. Je kunt ervoor kiezen om alle stemmen homofoon te schrijven. Je kunt er echter ook voor kiezen om één van de stemmen de melodie te laten zingen en de andere stemmen te laten functioneren als begeleiding.

Het kan leerzaam zijn om een nummer te arrangeren gebruik makend van deze verschillende technieken. Je kunt dan goed zien wat het effect is van de structuur op de uiteindelijke klank. In dit bericht staat daarvoor een arrangeeroefening. We gaan uit van het eerste gedeelte van het nummer Fields of gold van Sting. De opdracht is om de noten op twee manieren te schrijven. Het eerste arrangement is vierstemmig, voor satb homofoon. Het tweede is vijfstemmig, waarbij de melodie in de mezzosopraan ligt en de overige vier stemmen homofone begeleiding zingen.

Bij het noteren van eindes van zinnen zijn muzikanten vaak nogal onzorgvuldig. De precieze lengte van lange noten wordt  overgelaten aan de uitvoerende zanger of instrumentalist.

Hier is een voorbeeld. Het begin van Yesterday wordt vaak als volgt genoteerd: