Vocal percussion is het imiteren van drums en percussie met de stem. Deze techniek werd in de jaren tachtig ontwikkeld in de hiphop. In die muziekstijl wordt het beatbox genoemd. In de wereld van de vocal groups noemt men het vocal percussion.
In de lessen ensembleleiding die ik geef aan het conservatorium van Amsterdam werd gevraagd naar de uitspraak van het Latijn in koormuziek. Dat is niet helemaal mijn terrein. Maar uitgaande van diverse bronnen heb ik toch even een overzichtje gemaakt.
De basis van het arrangeren is het schrijven van homofone akkoorden. Homofoon wil zeggen dat alle stemmen dezelfde ritmes en dezelfde tekst zingen. In deze oefening ga je eenvoudige vierstemmige akkoorden schrijven voor het nummer Eternal flame van The Bangles. In de opdracht zijn de melodie en de harmonieën al gegeven. Als voorbeeld is een maat van de bas al ingevuld.
Vanaf het moment dat ik intensief muziek ging maken, vanaf mijn achttiende, heb ik me afgevraagd waarom er zo’n wereld van verschil is tussen de klassieke en de lichte muziek. Ik weet het, het is generaliserend. Er zijn genoeg luisteraars die beide soorten muziek waarderen. Er zijn musici die in beide werelden werken. Er zijn klassieke musici die zich lieten inspireren door de jazz, zoals Strawinsky en Poulenc. En er zijn popmusici die zich lieten inspireren door de klassieke meesters, zoals Focus en Robin Thicke.
Dat mag zo zijn. En toch ervaar ik een groot verschil tussen klassieke muziek en lichte muziek. Lange tijd heb ik gedacht dat het te maken had met het stemgeluid dat men nastreeft, de instrumenten die men gebruikt of de harmonieën die men hanteert.
Voor een arrangeur is het begrip homofoon belangrijk om te kennen. Stemmen zijn homofoon als ze hetzelfde ritme en dezelfde tekst hebben, maar verschillende toonhoogtes zingen:
Zangers uit de lichte muziek nemen noten ‘van onderen’. Dat wil zeggen dat ze niet meteen de echte toonhoogte zingen, maar er van onderen naar toe glijden. In de jazz wordt dit scooping genoemd. (Scoop is Engels voor schep.)
Sommige zangers maken grote scoops, andere zangers maken kleine scoops. Frank Sinatra bijvoorbeeld maakt grote scoops, en Ella Fitzgerald maakt kleine scoops. Maar alle zangers maken gebruik van deze techniek. Zonder de scoops zou de jazz doods klinken.
Mijn werkgebied is de lichte vocale muziek. Oftewel, zoals we dat in Nederland aanduiden, de close harmony. Voor mijn leerlingen koordirectie aan het conservatorium heb ik een overzicht gemaakt van de twintig belangrijkste groepen in dit gebied. Vervolgens heb ik een grafisch overzicht gemaakt van die groepen op een tijdlijn.
Zo’n overzicht geeft je een goed beeld van de tijd waarin de groepen bezig waren, hoe lang ze hebben gewerkt, en welke invloeden ze waarschijnlijk hebben gehad. (En het leukste aan zo’n overzicht is niet het lezen, maar het maken ervan. [..,]
Als je snelle, energieke stukken zingt, klinkt het lekker als je de noten aanzet met kleine accenten. Op die manier benadruk je het ritmische karakter van de muziek. Deze ‘percussieve’ manier van zingen, staat tegenover de klassieke manier van ‘legato’ zingen.
De term legato kom je veel tegen in de klassieke muziek. Het houdt in dat de noten met elkaar worden verbonden, zodat er geen ruimte zit tussen de noten. Maar het begrip legato houdt tegelijkertijd in dat de noten hun volume behouden, zodat er een doorgaande klank ontstaat. Je zou het legato spelen als volgt grafisch kunnen weergeven:
Een typerend kenmerk van jazz is de swing feel. In swing feel worden noten op de tel langer gezongen, dan de noten na de tel. De swing feel is in de afgelopen eeuw onderdeel geworden van onze muzikale vocabulaire. Ook in de popmuziek zijn er veel nummers met swing feel. En er zijn zelfs talloze kinderliedjes met swing feel.
Neem als voorbeeld Er zaten zeven kikkertjes. Dit liedje wordt ook gezongen met swing feel, al merk je dat niet meteen. Hier is de eerste regel van het liedje, op een naïeve manier genoteerd: