4  Pianospel en harmonie

In de afgelopen weken heb ik mijn dochter geholpen met haar toelating jazz aan het conservatorium van Maastricht. De theorie-oefeningen die ik daarvoor heb geschreven heb ik even op een rij gezet. Wie weet heeft iemand er iets aan. Alle opgaven zijn in het Engels, want dat is de voertaal bij de jazz-opleiding.

Een handige manier om de verschillende intervallen te leren treffen, is aan de hand van bestaande liedjes. Een bekend voorbeeld is Berend Botje, dat je helpt bij de stijgende grote sext. Als je je solfège nog moet ontwikkelen, is het handig om voor elk interval een trucje te kennen.

De meeste muzikanten noteren een mineurakkoord met een m. Ze schrijven dus DM en GM7. Maar sommige muzikanten gebruiken in plaats daarvan min. En in sommige boeken – zoals in de veelgebruikte New Real Book – wordt mi gebruikt.

Het is interessant om te weten hoe de voorkeuren voor het noteren van mineurakkoorden zijn verdeeld. Om daar achter te komen, heb ik een klein Google-onderzoekje gedaan.

Neem het akkoord met de volgende tonen: c - e - g - bes - es. (Je komt deze samenklank ook tegen met een dis in plaats van een es.) Hoe noteer je die samenklank in akkoordsymbolen? In de VS schrijven de meeste muzikanten C7>9. In Nederland schrijft men veelal C7<10. En het schijnt dat die laatste schrijfwijze in de vroege jaren van de jazz ook in de VS gebruikt werd.

Hoe kunnen we kiezen tussen deze twee mogelijkheden? Er is voor zowel C7>9 als C7<10 iets te zeggen.

Toen ik achttien was en net piano leerde spelen, kreeg ik advies van mijn enigszins excentrieke oom, die een fanatiek amateurmusicus was. Hij zei me dat ik mineurakkoorden moest schrijven met kleine letters. Ik was onder de indruk van zijn persoonlijkheid en ik volgde zijn advies op. Deze manier van noteren is zeker geen rare gedachte. Het komt overeen met de manier waarop majeur- en mineur- toonsoorten worden genoteerd in de klassieke muziek (met name in sommige Europese landen). Bijvoorbeeld, een vioolconcert staat dan in D-majeur of in d-mineur. En in analyses in trappen wordt deze manier van noteren ook vaak gebruikt.

De sus4 is een alteratie, waarbij de terts een secunde omhoog is gegaan naar de kwart. Bijvoorbeeld, in Csus4 is de terts e verhoogd naar f. In de klassieke harmonieleer hoort deze toon omlaag op te lossen naar de terts. En in jazz en pop zal dat ook ook vaak gebeuren. (Hoewel in sommige stijlen de sus4 niet hoeft op te lossen.)

Als docent arrangeren kom ik regelmatig studenten tegen die beweren dat een bepaalde manier van akkoorden noteren fout is. Blijkbaar hebben ze één methode van noteren aangereikt gekregen en denken ze dat die de enige juiste is. Dat is erg jammer. Ze hadden moeten leren dat verschillende musici akkoordsymbolen op verschillen manieren gebruiken.

Een goede manier om dat te illustreren is om een aantal bekende boeken met akkoordenschema’s naast elkaar te leggen. Laten we The Real Book en The New Real Book eens vergelijken, twee zeer bekende collecties, gebruikt door eindeloos veel muzikanten.

Als je in de jazz-muziek een akkoord met een none schrijft, impliceert die een septiem. In C9 bijvoorbeeld zit naast de none een septiem. Deze afspraak bespaart tijd bij het schrijven en lezen van akkoorden, want in de jazz speel je nu eenmaal een negen bijna altijd in combinatie met een zeven. Mocht het ooit nodig zijn om een akkoord te schrijven met een negen, maar zonder een zeven, dan noteer je write Cadd9. Het bovenstaande wordt onderwezen op conservatoria over de hele wereld en deze kennis vindt je ook in boeken en op Wikipedia.

Je zou dus verwachten dat iedereen het eens is over deze manier van noteren. Maar dat is toch niet zo.